Hitti í dag tvo bókasafnsfræðinga sem hvorki vissu hvernig sögurnar um jólasveininn urðu til né heldur hvar í völundarhúsinu ég fyndi þjóðsögurnar.
Fannst þeim frekar heimskuleg staðhæfing mín að sögur yrðu til við sögusteina í umsjá trölla. Ennfremur hvarflaði ekki að þeim að taka mark á frásögu Letihaugs sjálfs um hvernig hann og Stúfur framkölluðu jólasveinana fyrst.
Allir vita nottla hvernig Jólasveinarnir urðu til eða hvernig þeir komast á einni nóttu á milli húsa. Ekki satt?
Tók ég fyrstu fjögur bindin af þjóðsögum Jóns Árnasonar og fyrsta bindið af þjóðsögum Sigfúsar Sigfússonar. Áðan las ég innganginn og formálann að fyrstu bindum beggja og renndi yfir efnisyfirlit og atriðisorðaskrá.
Satt að segja blasir við, eftir að hafa handahófskennt gripið niður í bæði bindin, hvernig nútímaþjóðin missti bæði sál sína og fjöregg. Þess fyrir utan fell ég í stafi yfir elju og natni þeirri sem fór í ævistarf beggja þessara manna; Gengnir samsæringar sem voru illa haldnir af Vandáleiðsluröskun.
Tóku þeir fram, nokkuð sem ég hef iðulega bent á, að hin prentaða innprentun og mæliröskun yfirborðskenndrar akademíu kæfir skapandi hugsun og andlegt innsæi. Furðu gegnir að strax í byrjun nítjándu aldar voru viskuboltar búnir að koma augum á þessa staðreynd og unnu af elju í að skapa mótvægi þar á.
Báðir litu þeir á starf sitt sem framlag til menningar okkar og þjóðaranda; Líf þeirra hafði bæði merkingu og innihald. Þannig hlóðu þeir brunn sem við í dag getum bergt af.
Ég kom við í bankanum en þar var tæknimaður að gera við hraðbanka. Tækið stóð opið svo innviðirnir blöstu við. Staldraði ég við, ásamt tveim öðrum kumpánum. Varð mér á orði við tæknimanninn hvort ég mætti taka mynd af innviðunum.
Mér fannst það eðileg spurning bæði vegna þess að mig grunar að ekki sé æskilegt af öryggisástæðum að taka slíkar myndir en einnig vegna þess að mér þykir kurteisi að spyrja fólk leyfis ef ljóst er að það myndi lenda í mynd.
Svaraði maðurinn með þjósti „nei það máttu ekki og ef þú gerir það tek ég af þér myndavélina.“ Svaraði ég honum „það gerir þú ekki án þess að kalla til lögreglu.“ Varð hann þá reiður og svaraði „jú víst.“
Ég hugsaði eftirá að kannski hefði ég átt að taka ljósmynd til að gefa honum færi á að ég gæti bæði kært hann fyrir líkamsárás og rán. Nennti hins vegar ekki að munnhöggvast við fíbbl, óskaði gleðilegra jóla og hélt áfram för minni inn í jólin.
Svo sem allir vita þá er það kurteisi að spyrja fólk hvort maður megi taka mynd þegar ljóst er að það muni falla inn í myndefnið en ef lögin krefðust þess að t.d. blaðaljósmyndarar spyrðu í hvert sinn sem þeir smelltu af, væri lítið af myndefni í fjölmiðlum. Hins vegar getur maður ekki birt myndir í heimildarleysi, þó eru þar mörk á t.d. hvort einstaklingur lendir óvart í víðmynd atburða eða í forgrunni þrengra myndefnis.
Rétt er að taka þetta fram ef ske kynni að steinlímdur umskiptingur rkist á hugleiðingu þessa.
Á leiðinni heim kom ég við hjá mæðrastyrksnefnd, því þar sem ég er löggiltur vesalingur á ég rétt á að fá matargjöf. Eins og allir vita sem reynt hafa þá þarf maður að taka vel á auðmýktinni til að fara í betliröðina en niðurlægingin venst og maður hittir margt gott fólk í holdsveikranýlendu jólabarnsins.
Eftir fimmtán mínútna bið í langri og kaldri röðinni – en ég var kominn í lopapeysuna, vel undirbúinn – kemur kona aðvífandi og segir að “bíllinn bilaði á leiðinni” og að það sé lágmark klukkutímabið í bílinn og annar klukkutími muni vera aukreytis í biðröðinni. Að biðtíminn eftir ölmusunni verði ekki undir tveim tímum.
Í fyrra var sama uppi á teningnum nema þá var enn kaldara og hvassara en fólk beið þá hátt í fjóra tíma í röðinni. Árið þar á undan var ögn skárra en tæplega gott fyrir sjálfsvirðinguna.
Þó skal taka fram að nær allt starfsfólk sem kemur að ölmusunni er vandað og gott fólk sem leggur sig fram af alúð og á þakkir fyrir framlag sitt.
Það er ekki við starfsfólk á gólfi að sakast þó skipulagið sé lélegt, undirbúningurinn slælegur og að hreppstjórafélagið hafi lítið lært frá þeim öldum þegar „vesalingar með greiningu“ hétu hreppsómagar. Þá eins og nú þykir rétt að minna fólk á að það sé ekki of gott til að bíða úti í hvaða veðrum sem er við vesaldóm með hor í nös, fyrst það vogar sér að betla tveim dögum fyrir jól.
Hvort er á ferðinni afrísk skipulagning eða Þjóðfélags verkfræði skal ósagt látið? Ég ákvað í það minnsta að fara frekar í Bónus og kaupa þar frekar hrísgrjón og túnfisk. Eins og Biblían segir „betra er kálhöfuð alið á ást en uxi alinn á hatri.“
Eins og allir vita reyni ég að líta við í jólaboði hjá Grýlu og sonum hennar um hver jól. Í fyrra kom Oolaorsoq – eins og þeir vita sem fylgst hafa með ensku vídjóunum mínum – og hélt jólin með Letihaugi syni sínum og bræðum hans í fyrra.
Þá fengum við að vita leyndarmálið um uppruna St. Nikulásar, svosem gert var grein fyrir í fyrravetur. Þessi jól hefur heyrst að Grínskaði ætli að líta inn um jólin, föðurbróðir Leppalúða, en þeir sem fylgst hafa með vita að Leppalúði sjálfur greindi nýlega frá því hvernig Grínskaði var kveikjan að erlendu mýtunum sem kenndar eru við Grinch.
Það verður gaman að hitta tröllin sem varðveita skapandi hugsun og töfram fram sögur við sögusteina. Kannski fáum við að vita með vorinu hvernig þjóðsögurnar urðu til.
Eins og allir vita sem fundið hafa dýra silfurþræði á horrimum sjálfumglaðrar menningar sem tapað hefur djásnum sínum, þá er dýpsta og dýrasta viskan ekki opinberuð of hratt. Það væri eins og langsoltinn maður sem fær gefins sykurmola, að hann upplifir áfall þegar blóðsykurinn rís skyndilega. Því er betra að stíga varlega til jarðar, hafandi samtímis augu á steinvölum og himnaferðum skýjanna.
